Materiały Źródłowe. Geografia rozszerzona by redakcja0onet0wiadom. Materiał źródłowy do zadania 2. Na podstawie: www.pogodynka.pl. Materiał źródłowy do zadania 4. Arkusze z chemii rozszerzonej dla formuły 2023 i formuły 2015 opublikujemy tutaj po godzinie 14. Chemia jest jednym z przedmiotów, który można zdawać na egzaminie maturalnym jako przedmiot Matura chemia – maj 2005 – poziom rozszerzony – odpowiedzi. Podziel się tym arkuszem ze znajomymi: Facebook; Matura chemia 2015 Matura stara chemia 2015 Wydawnictwo przygotowało arkusze próbne dla maturzystów, którzy w maju będą pisać egzamin dojrzałości w nowej Formule 2023 (IV klasy liceów ogólnokształcących), jak i dla tych, którzy zdają maturę w Formule 2015. Są to uczniowie, którzy byli absolwentami gimnazjum i ostatnie roczniki nauczane według programu obowiązującego egzamin maturalny w roku szkolnym 2015/2016 formuŁa od 2015 („nowa matura”)chemia poziom rozszerzony zasady oceniania rozwiĄzaŃ zadaŃ arkusz mch-r1 maj 2016 :l fhm dunxv]\ ]qdmg]lhv] qd vwurqlh dunxv]h so Zdzisław Głowacki, Toruń 2013 ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! TUTOR CH-R 201303. PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII. MARZEC 2013. POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy 150 minut Instrukcja dla zdającego 1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 18 stron (zadania 1–35). Klucz odpowiedzi do maturalnych kart pracy z chemii - Nowa Era rozwiązania zadań maturalnych kart pracy budowa atomu. układ okresowy pierwiastków chemicznych Arkusz PDF i odpowiedzi: Matura poprawkowa chemia – sierpień 2011 – poziom rozszerzony. Matura chemia 2015 Matura stara chemia 2015 Matura próbna chemia 2015 2016 Matura stara chemia 2016 Matura probna Operon chemia 2015 Matura chemia 2015 Matura stara chemia 2015 Matura probna chemia nami. klucz odpowiedzi chemia 2016 Zdzisław Głowacki, III Ogólnopolska Próbna Matura „CHEMIA Z TUTOREM” dla uczniów klas przedmaturalnych. TUTOR CH-NM 201506 9 czerwca 2015 r. Ogólne zasady oceniania są takie same jak dla wszystkich prac maturalnych z chemii. 1. Zdający otrzymuje punkty za poprawne rozwiązania, odpowiadające poleceniom zawartym w zadaniach. tXyjV. Zadanie 1. (1 pkt) Rodzaje wiązań i ich właściwości Hybrydyzacja orbitali i kształt cząsteczek Podaj/wymień Dwa pierwiastki oznaczono umownie literami X i Z. Dwuujemny jon pierwiastka Z ma konfigurację elektronową 1s22s22p63s23p6 w stanie podstawowym. Pierwiastki X i Z tworzą związek XZ2, w którym stosunek masowy pierwiastka X do pierwiastka Z jest równy 3 : 16. Cząsteczka tego związku ma budowę liniową. Napisz wzór sumaryczny związku opisanego w informacji, zastępując umowne oznaczenia X i Z symbolami pierwiastków. Podaj typ hybrydyzacji (sp, sp2, sp3) orbitali walencyjnych atomu pierwiastka X tworzącego związek XZ2 oraz napisz liczbę wiązań typu σ i liczbę wiązań typu π występujących w cząsteczce opisanego związku chemicznego. Wzór sumaryczny: ...................................... Liczba wiązań typu σ: ................................. Typ hybrydyzacji: ...................................... Liczba wiązań typu π: ................................ Zadanie 2. (1 pkt) Właściwości fizyczne cieczy i gazów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Poniższy diagram fazowy tlenku węgla(IV) przedstawia wartości temperatury i ciśnienia, w których CO2 występuje w różnych fazach: w stanie stałym, ciekłym lub gazowym. Linie ciągłe określają warunki temperatury i ciśnienia, w których istnieje trwała równowaga między dwiema fazami. W punkcie oznaczonym symbolem P3 (T = 216 K i p = 5100 hPa) CO2 występuje w trzech fazach znajdujących się w stanie równowagi. Na podstawie: K. Pigoń, Z. Ruziewicz, Chemia fizyczna. Podstawy fenomenologiczne, Warszawa 2007. Oceń, czy podane poniżej informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Pod ciśnieniem wyższym od 5100 hPa tlenek węgla(IV) nie występuje w ciekłym stanie skupienia. P F 2. W temperaturze 195 K i pod ciśnieniem 1013 hPa stały tlenek węgla(IV) może ulegać sublimacji. P F 3. Zmianę wartości temperatury topnienia tlenku węgla(IV) w zależności od ciśnienia ilustruje krzywa oznaczona numerem 2. P F Zadanie 3. (1 pkt) Wiązania chemiczne - ogólne Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Uzupełnij poniższe zdania dotyczące czterech różnych rodzajów kryształów. Wybierz i zaznacz jedno określenie spośród podanych w każdym nawiasie. W kryształach metalicznych sieć krystaliczna zbudowana jest z (atomów / cząsteczek / kationów i anionów / kationów metali) otoczonych chmurą zdelokalizowanych elektronów. Elementami, z których zbudowana jest sieć krystaliczna tlenku wapnia, są (atomy / cząsteczki / kationy i aniony). W kryształach molekularnych dominują oddziaływania międzycząsteczkowe, a w kryształach kowalencyjnych atomy tworzące sieć krystaliczną połączone są wiązaniami kowalencyjnymi. Przykładem kryształu molekularnego jest kryształ (chlorku sodu / sacharozy / wapnia), a przykładem kryształu kowalencyjnego – kryształ (diamentu / jodu / węglanu wapnia). Zadanie 5. (1 pkt) Układ okresowy pierwiastków Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Anion tlenkowy O2– jest zasadą Brønsteda mocniejszą niż jon wodorotlenkowy OH–. Jon tlenkowy nie występuje w wodnych roztworach, ponieważ jako bardzo mocna zasada reaguje z cząsteczką wody. Uzupełnij poniższe zdania. Wybierz i zaznacz jedno określenie spośród podanych w każdym nawiasie. Aniony tlenkowe występują w sieci krystalicznej jonowych tlenków pierwiastków mających (małą / dużą) elektroujemność i należących do grup układu okresowego o numerach: (1 i 2 / 14 i 15 / 16 i 17). Ulegające reakcji z wodą tlenki tych pierwiastków tworzą roztwory o silnie (kwasowym / zasadowym) odczynie, a więc o (niskim / wysokim) pH. Zadanie 6. (1 pkt) Wpływ czynników na przebieg reakcji Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) W przemyśle wodór można otrzymać w procesie konwersji metanu będącego głównym składnikiem gazu ziemnego. W mieszaninie gazu ziemnego i pary wodnej w pewnej temperaturze T i w obecności katalizatora niklowego zachodzą reakcje opisane poniższymi równaniami. I CH4 (g) + H2O (g) ⇄ CO (g) + 3H2 (g) II CH4 (g) + 2H2O (g) ⇄ CO2 (g) + 4H2 (g) Na podstawie: A. Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2004. Oceń, czy podane poniżej informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Obniżenie ciśnienia w warunkach izotermicznych (T = const) w reaktorze skutkuje wzrostem wydajności otrzymywania wodoru w reakcjach I i II. P F 2. Wzbogacenie gazu ziemnego metanem skutkuje spadkiem wydajności otrzymywania wodoru w reakcjach I i II. P F 3. Gdy do mieszaniny reakcyjnej w stanie równowagi wprowadzi się katalizator niklowy, to nastąpi wzrost wydajności otrzymywania wodoru w reakcjach I i II. P F Zadanie 7. (2 pkt) Stan równowagi Oblicz W reaktorze o stałej pojemności znajdowały się tlenek węgla(II) i para wodna zmieszane w stosunku masowym 1 : 1, a sumaryczna liczba moli tych reagentów była równa 20. Stężeniowa stała równowagi reakcji CO (g) + H2O (g) ⇄ CO2 (g) + H2 (g) w warunkach prowadzenia procesu wynosi 1. Oblicz, ile moli wodoru znajdowało się w reaktorze po osiągnięciu stanu równowagi przez układ. Zadanie 8. (2 pkt) Szybkość reakcji Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę W zamkniętym reaktorze o pojemności 1 dm3 znajdowały się gazowe substancje A i B zmieszane w stosunku stechiometrycznym. Reagenty ogrzano do temperatury T i zainicjowano reakcję przebiegającą zgodnie z poniższym schematem. A (g) + 2B (g) ⇄ 3C (g) + D (g) Przez jedną minutę, co 10 sekund, oznaczano liczbę moli substancji A w mieszaninie reakcyjnej. Wyniki zestawiono w poniższej tabeli. Czas, s 0 10 20 30 40 50 60 Liczba moli substancji A, mol 3,60 2,80 2,20 1,95 1,90 1,90 1,90 Uzupełnij poniższą tabelę, a następnie narysuj wykres przedstawiający zależność stężenia substancji C od czasu trwania reakcji, czyli w przedziale . Czas, s 0 10 20 30 40 50 60 Liczba moli substancji C, mol Zadanie 9. (2 pkt) Pozostałe Metale Napisz równanie reakcji Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Cynk, magnez i glin w opisanych poniżej doświadczeniach ulegają przemianom zilustrowanym następującymi schematami: W kolbach oznaczonych numerami I, II i III umieszczono w przypadkowej kolejności próbki cynku, magnezu i glinu. W każdej kolbie była próbka innego metalu. Na te metale podziałano kwasem solnym. Opisane doświadczenie zilustrowano poniższym schematem. Podczas opisanego doświadczenia w każdej kolbie metal uległ całkowitemu roztworzeniu i powstały klarowne, bezbarwne roztwory chlorków badanych metali. Przebiegowi wszystkich reakcji towarzyszyło wydzielanie się bezbarwnego gazu. (0–1) Spośród czynności, których nazwy podano poniżej, wybierz tę, którą należy wykonać jako pierwszą w celu wyodrębnienia z każdej mieszaniny poreakcyjnej (powstałej podczas opisanego doświadczenia) jonowego produktu reakcji. Podkreśl jej nazwę. sączenie odwirowanie odparowanie pod wyciągiem (0–1) Napisz w formie jonowej skróconej równanie reakcji glinu z kwasem solnym. Zadanie 10. (3 pkt) Identyfikacja związków nieorganicznych Napisz równanie reakcji Podaj/zinterpretuj przebieg reakcji Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Cynk, magnez i glin w opisanych poniżej doświadczeniach ulegają przemianom zilustrowanym następującymi schematami: W kolbach oznaczonych numerami I, II i III umieszczono w przypadkowej kolejności próbki cynku, magnezu i glinu. W każdej kolbie była próbka innego metalu. Na te metale podziałano kwasem solnym. Opisane doświadczenie zilustrowano poniższym schematem. Podczas opisanego doświadczenia w każdej kolbie metal uległ całkowitemu roztworzeniu i powstały klarowne, bezbarwne roztwory chlorków badanych metali. Przebiegowi wszystkich reakcji towarzyszyło wydzielanie się bezbarwnego gazu. W celu identyfikacji roztworów chlorków otrzymanych w kolbach I, II i III przeprowadzono dwa doświadczenia. W pierwszym z nich jako odczynnika użyto wodnego roztworu wodorotlenku sodu, a w drugim – wodnego roztworu amoniaku. (0–1) Podczas pierwszego doświadczenia próbki roztworów z kolb I, II i III umieszczono w probówkach oznaczonych tymi samymi numerami i do każdej z nich dodawano kroplami roztwór wodorotlenku sodu. We wszystkich probówkach zaobserwowano wytrącenie się białego osadu. Podczas dodawania kolejnych porcji odczynnika zaobserwowano roztworzenie się osadów w probówkach I i III, natomiast osad w probówce II pozostał niezmieniony. Podkreśl symbol metalu, którego jony zidentyfikowano podczas opisanego (pierwszego) doświadczenia. Uzasadnij swój wybór. Metal, którego jony zidentyfikowano podczas opisanego doświadczenia, to (Al / Mg / Zn). Uzasadnienie wyboru: (0–2) Podczas drugiego doświadczenia próbki roztworów z kolb I i III umieszczono w probówkach oznaczonych tymi samymi numerami i do każdej z nich dodawano kroplami roztwór amoniaku. Najpierw w obu probówkach wytrącił się biały osad, ale przy dodawaniu kolejnych porcji odczynnika zaobserwowano roztworzenie się osadu w probówce I. Napisz: w formie jonowej skróconej równanie reakcji, w wyniku której w probówce III wytrącił się biały osad; w formie jonowej skróconej równanie reakcji, w wyniku której nastąpiło roztworzenie białego osadu w probówce I. Zadanie 11. (1 pkt) Dysocjacja Oblicz W temperaturze T rozpuszczono w wodzie kwas HX. Równowagę w otrzymanym roztworze ilustruje równanie HX + H2O ⇄ H3O+ + X− Poniższy wykres przedstawia procentowy udział drobin znajdujących się w wodnym roztworze kwasu HX o temperaturze T (na wykresie nie uwzględniono wody oraz jonów pochodzących z autodysocjacji wody). Oblicz stopień dysocjacji kwasu HX w tym roztworze. Zadanie 12. (2 pkt) Wpływ czynników na przebieg reakcji Dysocjacja Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W temperaturze T rozpuszczono w wodzie kwas HX. Równowagę w otrzymanym roztworze ilustruje równanie HX + H2O ⇄ H3O+ + X− Poniższy wykres przedstawia procentowy udział drobin znajdujących się w wodnym roztworze kwasu HX o temperaturze T (na wykresie nie uwzględniono wody oraz jonów pochodzących z autodysocjacji wody). Do wodnego roztworu kwasu HX dodano niewielką ilość wodnego roztworu mocnego kwasu. Temperatura roztworu nie uległa zmianie. (0–1) Oceń, czy zmieni się (wzrośnie, zmaleje) czy nie ulegnie zmianie wartość stopnia dysocjacji kwasu HX, jeśli do jego wodnego roztworu doda się niewielką ilość mocnego kwasu. Odpowiedź uzasadnij. Ocena: Uzasadnienie: (0–1) Oceń, czy zmieni się (wzrośnie, zmaleje) czy nie ulegnie zmianie wartość stałej dysocjacji kwasu HX, jeśli do jego wodnego roztworu doda się niewielką ilość mocnego kwasu. Odpowiedź uzasadnij. Ocena: Uzasadnienie: Zadanie 13. (2 pkt) pH Oblicz Reakcja kwasu solnego z wodorotlenkiem potasu przebiega zgodnie z równaniem HCl + KOH → KCl + H2O Oblicz objętość kwasu solnego o stężeniu 0,1 mol·dm−3, jaką należy dodać do 300 cm3 wodnego roztworu wodorotlenku potasu o stężeniu 0,2 mol·dm−3, aby otrzymany roztwór miał pH = 13. W obliczeniach przyjmij, że objętość powstałego roztworu jest sumą objętości użytych roztworów. Zadanie 14. (1 pkt) Energetyka reakcji Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) W czystej wodzie ustala się stan równowagi reakcji autoprotolizy, która zachodzi zgodnie z równaniem: 2H2O ⇄ H3O+ + OH− Tę reakcję opisuje stała równowagi nazywana iloczynem jonowym wody. Wyraża się ona równaniem: Kw = [H3O+] ⋅ [OH−] Poniżej przedstawiono wartości iloczynu jonowego wody Kw w zakresie temperatury 0°C–100°C (pod ciśnieniem atmosferycznym). Temperatura, °C 0 20 40 60 80 100 Kw 0,1 ⋅ 10−14 0,7 ⋅ 10−14 3,0 ⋅ 10−14 9,6 ⋅ 10−14 25,1 ⋅ 10−14 55,0 ⋅ 10−14 Na podstawie: W. Ufnalski, Równowagi jonowe, Warszawa 2004 Uzupełnij poniższe zdania. Wybierz i zaznacz jedno określenie spośród podanych w każdym nawiasie. Reakcja autodysocjacji wody jest (egzoenergetyczna / endoenergetyczna). Wraz ze wzrostem temperatury pH czystej wody (maleje / rośnie / nie ulega zmianie). Zadanie 15. (2 pkt) Rodzaje wiązań i ich właściwości Pozostałe Napisz równanie reakcji Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W czystej wodzie ustala się stan równowagi reakcji autoprotolizy, która zachodzi zgodnie z równaniem: 2H2O ⇄ H3O+ + OH− Tę reakcję opisuje stała równowagi nazywana iloczynem jonowym wody. Wyraża się ona równaniem: Kw = [H3O+] ⋅ [OH−] Zdolność autoprotolizy charakteryzuje nie tylko wodę, lecz także inne rozpuszczalniki, np.: ciekły amoniak (skroplony pod zwiększonym ciśnieniem), metanol i kwas mrówkowy. (0–1) Napisz trzy równania reakcji autoprotolizy: ciekłego amoniaku, metanolu i kwasu mrówkowego. Zastosuj wzory półstrukturalne (grupowe) organicznych produktów reakcji. 2NH3 ⇄ 2CH3OH ⇄ 2HCOOH ⇄ (0–1) Wyjaśnij, dlaczego cząsteczki amoniaku, metanolu i kwasu mrówkowego mają zdolność odszczepiania i przyłączania protonu w procesie autoprotolizy. Odnieś się do budowy tych cząsteczek. Cząsteczki wymienionych związków mają zdolność odszczepiania protonu, ponieważ Cząsteczki wymienionych związków mają zdolność przyłączania protonu, ponieważ Zadanie 16. (1 pkt) Dysocjacja Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Zdolność elektrolitu do dysocjacji zależy od właściwości tego elektrolitu oraz od właściwości użytego rozpuszczalnika. Im silniejszą zasadą Brønsteda jest rozpuszczalnik, tym w większym stopniu dysocjuje w nim elektrolit będący kwasem Brønsteda. Zbadano dysocjację jednoprotonowego kwasu HA w różnych rozpuszczalnikach. W wodzie HA jest słabym kwasem. Uzupełnij poniższe zdanie. Wybierz i zaznacz nazwę rozpuszczalnika. W danej temperaturze wartość stałej dysocjacji kwasu HA jest największa w roztworze, w którym rozpuszczalnikiem jest (ciekły amoniak / kwas mrówkowy / metanol / woda). Zadanie 17. (2 pkt) Masa atomowa, cząsteczkowa i molowa Stechiometryczny stosunek reagentów Oblicz Gazowy chlorowodór można otrzymać w wyniku działania stężonego kwasu siarkowego(VI) na stałe chlorki, np. w reakcjach opisanych równaniami: 2NaCl + H2SO4 → Na2SO4 + 2HCl CaCl2 + H2SO4 → CaSO4 + 2HCl Sporządzono 150 g mieszaniny zawierającej tylko NaCl i CaCl2, na którą podziałano stężonym kwasem siarkowym(VI) użytym w nadmiarze. W wyniku tego procesu otrzymano 58,24 dm3 chlorowodoru (w warunkach normalnych). Oblicz skład wyjściowej mieszaniny w procentach masowych. Przyjmij, że obie reakcje przebiegły z wydajnością równą 100%. Zadanie 18. (4 pkt) Sole Napisz równanie reakcji Zaprojektuj doświadczenie Podaj/zinterpretuj przebieg reakcji Przeprowadzono doświadczenie, w którym badano działanie pewnego odczynnika na dwa wodne roztwory soli. W probówce I znajdował się roztwór siarczanu(IV) sodu, a w probówce II – roztwór krzemianu(IV) sodu. Po dodaniu odczynnika zaobserwowano, że: w każdej probówce zaszła reakcja chemiczna; przebieg doświadczenia był różny dla obu probówek; tylko w jednej z probówek wytrącił się osad. (0–1) Uzupełnij schemat doświadczenia. Wybierz i zaznacz w podanym zestawie wzór jednego odczynnika, którego zastosowanie spowodowało efekty opisane w informacji. (0–1) Napisz, co zaobserwowano w probówce, w której nie wytrącił się osad podczas opisanego doświadczenia. (0–2) Napisz w formie jonowej skróconej równania reakcji, które przebiegły w probówkach I i II i były przyczyną obserwowanych zmian. Równanie reakcji przebiegającej w probówce I: Równanie reakcji przebiegającej w probówce II: Zadanie 19. (1 pkt) Kwasy Wpływ czynników na przebieg reakcji Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Przeprowadzono doświadczenie, w którym do probówki I wlano kwas solny o pH = 2, a do probówki II – wodny roztwór kwasu octowego (etanowego) o pH = 2. Roztwory miały temperaturę 298 K. Następnie do obu probówek dodano po 1 gramie pyłu cynkowego. Opisane doświadczenie zilustrowano poniższym schematem. Oceń, czy podane poniżej informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. W warunkach doświadczenia stężenie molowe kwasu solnego jest większe niż stężenie molowe wodnego roztworu kwasu octowego. P F 2. Użycie w doświadczeniu wodnych roztworów o pH = 3 skutkowałoby wzrostem szybkości reakcji wyłącznie w probówce II, ponieważ kwas uczestniczący w tej przemianie jest kwasem słabym. P F 3. Ochłodzenie obu użytych w doświadczeniu wodnych roztworów skutkowałoby zmniejszeniem szybkości wydzielania gazu w przemianach zachodzących w probówkach I i II. P F Zadanie 20. (1 pkt) Sole Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Do wodnego roztworu zawierającego 0,1 mola wodorotlenku sodu dodano wodny roztwór zawierający 0,1 mola kwasu etanowego (octowego). Następnie w mieszaninie poreakcyjnej zanurzono żółty uniwersalny papierek wskaźnikowy. Dokończ poniższe zdanie. Wybierz i zaznacz odpowiedź A, B albo C i jej uzasadnienie 1., 2., 3. albo 4. Uniwersalny papierek wskaźnikowy A. przyjął niebieskie zabarwienie, ponieważ 1. użyto nadmiaru zasady. B. nie zmienił zabarwienia, 2. etanian (octan) sodu ulega hydrolizie kationowej. 3. etanian (octan) sodu ulega hydrolizie anionowej. C. przyjął czerwone zabarwienie, 4. otrzymano roztwór o odczynie obojętnym. Zadanie 21. (2 pkt) Bilans elektronowy Napisz równanie reakcji Jod otrzymuje się z saletry chilijskiej, zawierającej głównie azotan(V) sodu, lecz także śladowe ilości jodanu(V) sodu i jodanu(VII) sodu. Po zatężeniu wodnego roztworu jodany redukuje się do jodu za pomocą wodorosiarczanu(IV) sodu. Na podstawie: Lee, Zwięzła chemia nieorganiczna, Warszawa, 1994. Jedną z opisanych reakcji przedstawia poniższy schemat. IO−3 + HSO−3 → I2 + SO2−4 + H+ + H2O Napisz w formie jonowej skróconej, z uwzględnieniem liczby oddawanych lub pobieranych elektronów (zapis jonowo-elektronowy), równania procesów redukcji i utleniania zachodzących podczas opisanej przemiany. Dobierz i uzupełnij współczynniki stechiometryczne w poniższym schemacie. Równanie procesu redukcji: Równanie procesu utleniania: .......... IO−3 + .......... HSO−3 → .......... I2 + .......... SO2−4 + .......... H+ + .......... H2O Zadanie 22. (1 pkt) Alkohole Napisz równanie reakcji Jedną z metod otrzymywania halogenoalkanów jest reakcja alkoholu alifatycznego z halogenkiem fosforu(III). Ta reakcja przebiega zgodnie z poniższym schematem, w którym R oznacza grupę alkilową, a X – atom halogenu. 3R–OH + PX3 → 3R–X + H3PO3 Na podstawie: Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, Warszawa 2007. Napisz równanie reakcji otrzymywania 3-bromo-3-metyloheksanu opisaną metodą. Zastosuj wzory półstrukturalne (grupowe) reagentów organicznych. Napisz nazwę systematyczną użytego alkoholu. Równanie reakcji: Nazwa systematyczna alkoholu: Zadanie 23. (1 pkt) Hybrydyzacja orbitali i kształt cząsteczek Narysuj/zapisz wzór Jedną z metod otrzymywania halogenoalkanów jest reakcja alkoholu alifatycznego z halogenkiem fosforu(III). Ta reakcja przebiega zgodnie z poniższym schematem, w którym R oznacza grupę alkilową, a X – atom halogenu. 3R–OH + PX3 → 3R–X + H3PO3 Na podstawie: Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, Warszawa 2007. Napisz wzór elektronowy bromku fosforu(III). Pary elektronowe wiązań oraz wolne pary elektronowe zaznacz kreskami. Oceń, czy cząsteczka bromku fosforu(III) jest płaska. Wzór: Ocena: Zadanie 24. (1 pkt) Izomeria optyczna Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Jedną z metod otrzymywania halogenoalkanów jest reakcja alkoholu alifatycznego z halogenkiem fosforu(III). Ta reakcja przebiega zgodnie z poniższym schematem, w którym R oznacza grupę alkilową, a X – atom halogenu. 3R–OH + PX3 → 3R–X + H3PO3 Na podstawie: Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, Warszawa 2007. W opisanej metodzie 3-bromo-3-metyloheksan otrzymuje się w postaci mieszaniny racemicznej, czyli równomolowej mieszaniny obu enancjomerów. Uzupełnij poniższy schemat, tak aby przedstawiał wzory stereochemiczne składników tej mieszaniny. Zadanie 25. (1 pkt) Estry i tłuszcze Narysuj/zapisz wzór Detergenty są składnikami powszechnie używanych środków czyszczących i piorących. Wśród stosowanych obecnie detergentów można wyróżnić detergenty kationowe i anionowe. Przykładem detergentu anionowego jest związek o wzorze CH3‒(CH2)10‒CH2‒OSO3− Na+ Można go otrzymać w reakcji estryfikacji z udziałem alkoholu o długim prostym łańcuchu węglowym i odpowiedniego kwasu. Tak uzyskany ester poddaje się reakcji z wodorotlenkiem sodu, w wyniku czego otrzymuje się środek powierzchniowo czynny, który – podobnie jak mydła – zawiera dwa fragmenty: niepolarny i polarny. Podaj wzory sumaryczne alkoholu i kwasu nieorganicznego, których należy użyć w opisanym procesie otrzymania tego detergentu. Wzór sumaryczny alkoholu: Wzór sumaryczny kwasu nieorganicznego: Zadanie 26. (1 pkt) Węglowodory alifatyczne Napisz równanie reakcji Alkanonitryle to związki o wzorze ogólnym R–CN, które otrzymuje się w reakcji odpowiedniego halogenku alkilu z cyjankiem potasu o wzorze KCN. Reakcja przebiega w roztworze wodno-alkoholowym. W wyniku hydrolizy alkanonitryli w środowisku rozcieńczonego kwasu siarkowego(VI) powstaje odpowiedni kwas karboksylowy. Na podstawie: Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, Warszawa 2007. Poniżej przedstawiono schemat ciągu reakcji, w wyniku których z alkanu I otrzymano alkan II: Napisz równanie reakcji 2. – zastosuj wzory półstrukturalne (grupowe) związków organicznych. Napisz nazwę systematyczną związku organicznego, który jest produktem reakcji 3. Równanie reakcji 2.: Nazwa systematyczna produktu reakcji 3.: Zadanie 27. (2 pkt) Węglowodory alifatyczne Narysuj/zapisz wzór Podaj/wymień Alkanonitryle to związki o wzorze ogólnym R–CN, które otrzymuje się w reakcji odpowiedniego halogenku alkilu z cyjankiem potasu o wzorze KCN. Reakcja przebiega w roztworze wodno-alkoholowym. W wyniku hydrolizy alkanonitryli w środowisku rozcieńczonego kwasu siarkowego(VI) powstaje odpowiedni kwas karboksylowy. Na podstawie: Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, Warszawa 2007. Poniżej przedstawiono schemat ciągu reakcji, w wyniku których z alkanu I otrzymano alkan II: Napisz wzory półstrukturalne (grupowe) alkanów I i II. Porównaj oba wzory i na tej podstawie określ, w jakim celu opisany proces (reakcje 1.–4.) jest stosowany w syntezie organicznej. Wzór alkanu I Wzór alkanu II Zastosowanie opisanego procesu: Zadanie 28. (2 pkt) Stechiometryczny stosunek reagentów Oblicz Mieszanina tlenku węgla(II) i wodoru to gaz syntezowy, który stosuje się do otrzymywania wielu związków organicznych. Proces produkcji metanolu z gazu syntezowego zilustrowano poniższym równaniem. CO + 2H2 kat., p, T CH3OH Na podstawie: E. Grzywa, J. Molenda, Technologia podstawowych syntez organicznych, Warszawa 2008. Oblicz, ile m3 gazu syntezowego odmierzonego w warunkach normalnych potrzeba do otrzymania 2 · 1025 cząsteczek metanolu, jeżeli reakcja przebiega z wydajnością równą 70%. Przyjmij, że stosunek molowy nCO : nH2 jest równy 1 : 2. Wynik zaokrąglij do jednego miejsca po przecinku. Zadanie 29. (1 pkt) Węglowodory aromatyczne Napisz równanie reakcji Poniżej przedstawiono uproszczony wzór para-benzochinonu – jednego z chinonów – oraz produktu jego redukcji, czyli hydrochinonu. Pod wzorami tych związków podano ich nazwy systematyczne. Izomerem para-benzochinonu jest orto-benzochinon. Jego nazwa systematyczna to cykloheksa-3,5-dieno-1,2-dion. Napisz wzór uproszczony orto-benzochinonu. Zadanie 31. (3 pkt) Cukry proste Zaprojektuj doświadczenie Podaj/zinterpretuj przebieg reakcji Podaj/wymień Ketony, których cząsteczki zawierają grupę hydroksylową –OH przy atomie węgla połączonym z atomem węgla grupy karbonylowej (α-hydroksyketony), w wodnym roztworze o odczynie zasadowym ulegają izomeryzacji. Tę przemianę ilustruje poniższy schemat. D-tagatoza jest monosacharydem o wzorze (0–1) Wybierz jedną parę odczynników, które umożliwią odróżnienie D-glukozy od D-tagatozy. Uzupełnij schemat doświadczenia – podkreśl wzory wybranych odczynników. (0–1) Opisz możliwe do zaobserwowania różnice w przebiegu doświadczenia dla obu monosacharydów – uzupełnij tabelę. Numer probówki Opis zawartości probówki przed wprowadzeniem roztworu monosacharydu po wprowadzeniu roztworu monosacharydu I II (0–1) Wskaż różnicę w budowie cząsteczek D-glukozy i D-tagatozy umożliwiającą odróżnienie ich zaproponowaną metodą. Zadanie 32. (1 pkt) Węglowodory alifatyczne Reakcje utleniania i redukcji - ogólne Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Kwas L-askorbinowy, zwany witaminą C, może być otrzymywany z glukozy w czteroetapowym procesie (I, II, III i IV) zgodnie z poniższym schematem. Na podstawie: P. Mastalerz, Chemia organiczna, Warszawa 1986. Uzupełnij poniższe zdania. Wybierz i zaznacz jedno określenie spośród podanych w każdym nawiasie. Glukoza w etapie I jest (redukowana / utleniana) do związku o nazwie sorbitol. W etapie II sorbitol jest (redukowany / utleniany) biotechnologicznie przez mikroorganizmy. Podczas etapu III następuje zmiana stopnia utlenienia tylko jednego atomu węgla. W tej przemianie stopień utlenienia atomu węgla (maleje / rośnie). Podczas etapu IV, w którym powstaje kwas askorbinowy, zachodzi reakcja (estryfikacji wewnątrzcząsteczkowej / hydrolizy / polimeryzacji). Zadanie 33. (1 pkt) Kinetyka i statyka chemiczna - ogólne Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Witaminę C otrzymano w czteroetapowym procesie. Poszczególne etapy miały wydajność: WI = 92,0%, WII = 91,0%, WIII = 92,0% i WIV = 91,0%. Na podstawie: J. McMurry, Chemia organiczna, Warszawa 2005. Wybierz i zaznacz poprawne dokończenie zdania. Całkowita wydajność procesu otrzymywania witaminy C była równa 91,5% 90,0% 80,0% 70,1% Zadanie 34. (1 pkt) Reakcje utleniania i redukcji - ogólne Miareczkowanie Podaj/wymień Zawartość kwasu askorbinowego w próbce wyznacza się na podstawie stechiometrii jego reakcji z jodem. Do roztworu zawierającego nieznaną ilość kwasu askorbinowego i niewielką ilość skrobi dodaje się kroplami roztwór jodu w roztworze jodku potasu. Stężenie roztworu jodu musi być dokładnie znane, a jego objętość – mierzona. Mówimy, że roztwór kwasu askorbinowego miareczkuje się roztworem jodu. Dopóki kwas askorbinowy jest obecny w roztworze, zachodzi reakcja, którą można w uproszczeniu opisać równaniem: Gdy cały kwas askorbinowy przereaguje, jod dostarczony w nadmiarowej kropli poskutkuje zabarwieniem skrobi. W tym momencie kończy się miareczkowanie, co oznacza, że osiągnięto punkt końcowy i należy odczytać objętość zużytego roztworu jodu. Gdy zna się jego stężenie, można obliczyć, ile kwasu askorbinowego zawierała próbka. Podaj, jaką funkcję (utleniacza czy reduktora) pełni jod w reakcji z kwasem askorbinowym. Napisz, na jaki kolor zabarwi się mieszanina reakcyjna w punkcie końcowym miareczkowania. Jod w reakcji z kwasem pełni funkcję Pod wpływem jodu skrobia zabarwi się na Zadanie 35. (2 pkt) Miareczkowanie Oblicz Zawartość kwasu askorbinowego w próbce wyznacza się na podstawie stechiometrii jego reakcji z jodem. Do roztworu zawierającego nieznaną ilość kwasu askorbinowego i niewielką ilość skrobi dodaje się kroplami roztwór jodu w roztworze jodku potasu. Stężenie roztworu jodu musi być dokładnie znane, a jego objętość – mierzona. Mówimy, że roztwór kwasu askorbinowego miareczkuje się roztworem jodu. Dopóki kwas askorbinowy jest obecny w roztworze, zachodzi reakcja, którą można w uproszczeniu opisać równaniem: Gdy cały kwas askorbinowy przereaguje, jod dostarczony w nadmiarowej kropli poskutkuje zabarwieniem skrobi. W tym momencie kończy się miareczkowanie, co oznacza, że osiągnięto punkt końcowy i należy odczytać objętość zużytego roztworu jodu. Gdy zna się jego stężenie, można obliczyć, ile kwasu askorbinowego zawierała próbka. Próbkę X pewnego preparatu, którego głównym składnikiem jest witamina C, rozpuszczono w wodzie, w wyniku czego otrzymano 100,0 cm3 roztworu. Następnie pobrano 10,0 cm3 tego roztworu, przeniesiono do kolby i miareczkowano roztworem jodu o stężeniu 0,052 mol ⋅ dm−3. Stwierdzono, że punkt końcowy miareczkowania został osiągnięty po dodaniu 10,8 cm3 roztworu jodu. Oblicz w miligramach zawartość witaminy C w próbce X, jeśli wiadomo, że pozostałe składniki preparatu nie reagują z jodem. Przyjmij, że masa molowa witaminy C jest równa M = 176 g·mol–1. Zadanie 36. (2 pkt) Sole Podaj/zinterpretuj przebieg reakcji W laboratorium pod wyciągiem przeprowadzono reakcję manganianu(VII) potasu z nadmiarem kwasu solnego. Do wykrycia gazowego produktu zastosowano papierek jodoskrobiowy zwilżony wodą. Przebieg doświadczenia zilustrowano na poniższym schemacie. (0–1) Opisz zmiany możliwe do zaobserwowania podczas przebiegu doświadczenia. Uzupełnij poniższą tabelę. przed dodaniem HCl (aq) po zajściu reakcji Barwa roztworu w probówce Barwa papierka jodoskrobiowego biała (0–1) Wyjaśnij przyczynę zmiany barwy papierka jodoskrobiowego. Zadanie 38. (1 pkt) Aminokwasy Narysuj/zapisz wzór Aminokwasy białkowe są α-aminokwasami, co znaczy, że w ich cząsteczkach jedna para grup funkcyjnych: aminowej i karboksylowej, jest połączona z tym samym atomem węgla. α-Aminokwasy można otrzymać z kwasów karboksylowych w syntezie, której przebieg zilustrowano na schemacie. R–CH2–COOH 1. Br2, PBr32. H2O R–CHBr–COOH nadmiar NH3 R–CH(NH2)–COOH Na podstawie: J. McMurry, Chemia organiczna, Warszawa 2000. Napisz wzór półstrukturalny (grupowy) kwasu karboksylowego, którego należy użyć do otrzymania leucyny opisaną metodą, i podaj nazwę systematyczną bromopochodnej tego kwasu stanowiącej produkt pośredni w opisanej metodzie. Wzór półstrukturalny kwasu: Nazwa systematyczna bromopochodnej: Zadanie 39. (1 pkt) Aminokwasy Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Laktamy to związki, które powstają w wyniku wewnątrzcząsteczkowej kondensacji niektórych aminokwasów. W reakcji biorą udział: grupa karboksylowa i grupa aminowa znajdująca się np. przy 4., 5. lub 6. atomie węgla łańcucha aminokwasu. Przykładem laktamu jest związek o wzorze Spośród poniższych nazw wybierz nazwę aminokwasu, z którego otrzymano laktam o podanym wzorze. Zaznacz wybraną odpowiedź. kwas 2-amino-4-metylopentanowy kwas 4-amino-3,4-dimetylobutanowy kwas 4-amino-3-metylopentanowy kwas 4-metylo-4-aminopentanowy Zadanie 40. (1 pkt) Peptydy i białka Narysuj/zapisz wzór Poniżej przedstawiono sekwencję aminokwasów pewnego tripeptydu: Phe-Gly-Cys Napisz wzór półstrukturalny (grupowy) tego tripeptydu. Pamiętaj, że w zastosowanej notacji umieszcza się z lewej strony kod aminokwasu, którego reszta zawiera wolną grupę aminową połączoną z atomem węgla α. 15 maja o godzinie 9 maturzyści napisali maturę z chemii na poziomie podstawowym i rozszerzonym. "Starą maturę" pisali uczniowie techników, zaś "nową maturę" uczniowie liceów. Co było na maturze z chemii? Matura 2015 zadania z chemii - arkusz CKE z chemii i odpowiedzi z chemii znajdziesz na MATURA 2015 CHEMIA ODPOWIEDZI POZIOM PODSTAWOWY Na maturze z chemii na poziomie rozszerzonym dla technikum były pytania o pierwiastki, atom miedzi, hydrolizację sacharozy i przemianę cyklopropanu w propan. Tu również pojawił się schemat eksperymentu i pytania jego dotyczące. Na rozwiązanie zadań uczniowie mieli 150 minut, a mogą zdobyć 60 punktów. SPRAWDŹ MATURA 2015 CHEMIA ODPOWIEDZI POZIOM ROZSZERZONY DLA TECHNIKUMNa maturze z chemii dla liceum pojawiły się pytania dotyczące bromu, budowy cząsteczki tlenu siarki, substancji izomorficznych. Należało również uzupełnić zdania dotyczące budowy i właściwości lodu oraz zaprojektować doświadczenie, w wyniku którego powstanie czysty stały chlorek magnezu. Na rozwiązanie zadań było 180 minut, a do zdobycia jest 60 punktów. Gdzie studiować chemię? Lista uczelni 2022. Którą z nich wybrać? Gdzie studiować chemię? Po wybraniu kierunku studiów przychodzi czas na zdecydowanie, na której uczelni chcemy studiować. Przedstawiamy listę uczelni, na której... 30 lipca 2022, 6:01 Logopedia - którą uczelnie wybrać? Studia 2022 Gdzie studiować logopedię? Po wybraniu kierunku studiów przychodzi czas na zdecydowanie, na której uczelni chcemy studiować. Przedstawiamy listę uczelni, na... 30 lipca 2022, 6:01 Bezpieczeństwo wewnętrzne 2022 - gdzie studiować? Lista uczelni dla wybranego kierunku Gdzie można studiować bezpieczeństwo Wewnętrzne? Sprawdź listę uczelni, na których możesz podjąć naukę na wybranym przez siebie kierunku w 2022. Zapoznaj się z... 30 lipca 2022, 6:01 Grafika komputerowa (grafika) - gdzie studiować w 2022? Zobacz listę uczelni Gdzie wybrać się na studia? Zobacz listę uczelni, na której możesz studiować grafika komputerowego (grafika) w 2022. Sprawdź najważniejsze informacje dotyczące... 30 lipca 2022, 6:00 Kryminalistyka 2022 - gdzie studiować? Lista uczelni dla wybranego kierunku Gdzie studiować kryminalistyka? Po wybraniu kierunku studiów przychodzi czas na zdecydowanie, na której uczelni chcemy studiować. Przedstawiamy listę uczelni,... 30 lipca 2022, 6:00 Rozmowy z Iranem nie posuwają się do przodu, a napięcie w rejonie narasta Prezydent Francji Emmanuel Macron wyraził swojemu irańskiemu odpowiednikowi Ebrahimowi Raisi rozczarowanie brakiem postępu w rozmowach na temat porozumienia... 24 lipca 2022, 3:40 Lista zadańOdpowiedzi do tej matury możesz sprawdzić również rozwiązując test w dostępnej już aplikacji Matura - testy i zadania, w której jest także, np. odmierzanie czasu, dodawanie do powtórek, zapamiętywanie postępu i wyników czy notatnik :) Dziękujemy developerom z firmy Geeknauts, którzy stworzyli tę aplikację Informacja do zadań 1.–4. Brom występuje w przyrodzie w postaci mieszaniny dwóch izotopów o masach atomowych równych 78,92 u i 80,92 u. Średnia masa atomowa bromu jest równa 79,90 u. Pierwiastek ten w reakcjach utleniania i redukcji może pełnić funkcję zarówno utleniacza, jak i reduktora. Tworzy związki chemiczne, w których występują różne rodzaje 44%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 1. (0–1)Uzupełnij poniższy tekst, wpisując w odpowiednie miejsca informacje dotyczące struktury elektronowej atomu bromu i jego stopni utlenienia. 1. Atom bromu w stanie podstawowym ma konfigurację elektronową ........................., a w powłoce walencyjnej tego atomu znajduje się ......................... elektronów. Brom należy do bloku konfiguracyjnego ......................... układu okresowego. 2. Minimalny stopień utlenienia, jaki przyjmuje brom w związkach chemicznych, jest równy ........................., a maksymalny wynosi ......................... . Informacja do zadań 1.–4. Brom występuje w przyrodzie w postaci mieszaniny dwóch izotopów o masach atomowych równych 78,92 u i 80,92 u. Średnia masa atomowa bromu jest równa 79,90 u. Pierwiastek ten w reakcjach utleniania i redukcji może pełnić funkcję zarówno utleniacza, jak i reduktora. Tworzy związki chemiczne, w których występują różne rodzaje 23%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 2. (0–1)Mol jest jednostką liczności (ilości) materii. Liczbę drobin odpowiadającą jednemu molowi nazywamy liczbą Avogadra. Oblicz bezwzględną masę (wyrażoną w gramach) pojedynczej cząsteczki bromu zbudowanej z atomów dwóch różnych izotopów. Informacja do zadań 1.–4. Brom występuje w przyrodzie w postaci mieszaniny dwóch izotopów o masach atomowych równych 78,92 u i 80,92 u. Średnia masa atomowa bromu jest równa 79,90 u. Pierwiastek ten w reakcjach utleniania i redukcji może pełnić funkcję zarówno utleniacza, jak i reduktora. Tworzy związki chemiczne, w których występują różne rodzaje 50%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 3. (0–1)Oblicz, jaki procent atomów bromu występujących w przyrodzie stanowią atomy o masie atomowej 78,92 u, a jaki procent – atomy o masie atomowej 80,92 u. Informacja do zadań 1.–4. Brom występuje w przyrodzie w postaci mieszaniny dwóch izotopów o masach atomowych równych 78,92 u i 80,92 u. Średnia masa atomowa bromu jest równa 79,90 u. Pierwiastek ten w reakcjach utleniania i redukcji może pełnić funkcję zarówno utleniacza, jak i reduktora. Tworzy związki chemiczne, w których występują różne rodzaje wiązań. pwz: 72%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 4. (0–1)Ustal i uzupełnij tabelę, jaki rodzaj wiązania (kowalencyjne niespolaryzowane, kowalencyjne spolaryzowane, jonowe) występuje w wymienionych związkach. CBr4 CaBr2 HBr Rodzaj wiązania Zadanie 5. (0–2)Budowa cząsteczki tlenku siarki(VI) jest skomplikowana. Poniżej przedstawiono jeden ze wzorów opisujących strukturę elektronową SO3. pwz: 72%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla Określ typ hybrydyzacji orbitali atomu siarki i geometrię cząsteczki. pwz: 74%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla Podaj, ile wiązań σ i π występuje w cząsteczce SO3 o przedstawionej powyżej strukturze. Liczba wiązań σ: ......................... Liczba wiązań π: ......................... pwz: 63%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 6. (0–1)Substancje o tym samym typie wzoru chemicznego, tworzące ten sam typ sieci przestrzennej i o takich samych lub bardzo zbliżonych rozmiarach komórki elementarnej, nazywamy substancjami izomorficznymi. Mogą one tworzyć roztwory stałe, czyli kryształy mieszane. Tworzenie kryształów mieszanych polega na tym, że atomy lub jony wykazujące taki sam ładunek oraz zbliżone rozmiary mogą się wzajemnie zastępować w sieci przestrzennej. KCl i KBr mają identyczne sieci przestrzenne i wykazują zdolność tworzenia stałych roztworów. Natomiast w przypadku KCl i NaCl izomorfizm nie występuje mimo tego samego typu sieci. W tabeli podano wielkości promienia jonowego czterech pmBr−196 pmK+138 pmNa+102 pm Na podstawie: A. Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2002. Wyjaśnij, dlaczego chlorek potasu i chlorek sodu nie mogą tworzyć kryształów mieszanych.......................... pwz: 61%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 7. (0–1)Poniżej przedstawiono model struktury wody w stanie stałym. Uzupełnij zdania opisujące budowę i właściwości lodu. Wybierz właściwe określenie spośród wodzie w stanie stałym, czyli w lodzie, każda cząsteczka wody związana jest wiązaniami z czterema innymi cząsteczkami wody leżącymi w narożach czworościanu się w ten sposób luźna sieć cząsteczkowa o strukturze , która pęka, gdy lód się topi, choć pozostają po niej skupiska zawierające 30 i więcej ciekłej wodzie cząsteczki zajmują przestrzeń mniejszą niż w sieci krystalicznej, a zatem woda o temperaturze zamarzania ma gęstość niż lód. Na podstawie: Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, Warszawa 2007. pwz: 57%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 8. (0–2)Do szczelnego zbiornika wprowadzono wodór oraz tlen i zainicjowano reakcję. Po jej zakończeniu naczynie zawierało wyłącznie 0,9 g wody. W jakim stosunku objętościowym i masowym zmieszano wodór z tlenem w zbiorniku? Podaj, ile gramów wodoru i ile gramów tlenu znajdowało się w naczyniu przed zainicjowaniem reakcji. Stosunek objętościowy Vwodoru : Vtlenu = ......................... Stosunek masowy mwodoru : mtlenu = ......................... Masa wodoru przed zainicjowaniem reakcji mwodoru = ......................... Masa tlenu przed zainicjowaniem reakcji mtlenu = ......................... Informacja do zadań 9.–10. Tlenek siarki(IV) na skalę techniczną można otrzymać w wyniku redukcji siarczanu(VI) wapnia (anhydrytu) węglem w temperaturze 900 °C. Proces ten opisano poniższym podstawie: H. Koneczny, Podstawy technologii chemicznej, Warszawa 1973. pwz: 62%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 9. (0–2)Oblicz, jaka była wydajność opisanego procesu, jeżeli z 1 kg czystego anhydrytu otrzymano 150 dm3 tlenku siarki(IV) w przeliczeniu na warunki normalne. Informacja do zadań 9.–10. Tlenek siarki(IV) na skalę techniczną można otrzymać w wyniku redukcji siarczanu(VI) wapnia (anhydrytu) węglem w temperaturze 900 °C. Proces ten opisano poniższym podstawie: H. Koneczny, Podstawy technologii chemicznej, Warszawa 1973. pwz: 73%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 10. (0–1)Uzupełnij poniższe zdania. Wybierz właściwe określenie spośród wymienionych. Podniesienie temperatury, w której prowadzony jest proces otrzymywania tlenku siarki(IV), będzie przyczyną wydajności reakcji, Stopień rozdrobnienia anhydrytu i węgla na szybkość tej reakcji. pwz: 33%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 11. (0–1)Dysponujesz niezbędnym sprzętem laboratoryjnym oraz następującymi odczynnikami: – mieszaniną dwóch soli: stałego chlorku magnezu i stałego chlorku sodu – wodą destylowaną – kwasem solnym – wodnym roztworem wodorotlenku sodu. Zaprojektuj doświadczenie, w wyniku którego otrzymasz czysty stały chlorek magnezu. Opisz kolejne etapy wykonania tego doświadczenia. ......................... ......................... pwz: 23%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 12. (0–1)W temperaturze T przygotowano następujące roztwory: 1. wodny roztwór Ba(OH)2 o stężeniu 0,05 mol· dm–3 2. wodny roztwór KOH o stężeniu 0,1 mol · dm–3 3. wodny roztwór NH3 o stężeniu 0,1 mol · dm–3 4. wodny roztwór CH3COOH o stężeniu 0,1 mol · dm–3 Porównaj pH przygotowanych roztworów. Uzupełnij zdania wyrażeniami wybranymi spośród podanych roztworu 1. jest pH roztworu roztworu 2. jest pH roztworu 3. pH roztworu 3. jest pH roztworu 4. pwz: 25%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 13. (0–1)Uzupełnij poniższe zdania. Wybierz właściwe określenie spośród porównaniu stałych dysocjacji kwasu chlorowego(I) i kwasu chlorowego(III) można stwierdzić, że w cząsteczce kwasu chlorowego(I) wiązanie O–H jest spolaryzowane niż w cząsteczce kwasu chlorowego(III).Wodny roztwór kwasu chlorowego(I) ma więc pH od roztworu kwasu chlorowego(III) o tym samym stężeniu 14. (0–2)W roztworze wodnym znajdują się kationy: Ba2+, Ag+ i Mg2+ oraz towarzyszące im aniony. Kationy te można wydzielić z roztworu za pomocą reakcji strąceniowych, stosując odpowiednie odczynniki w takiej kolejności, aby jeden odczynnik wytrącał z roztworu w postaci nierozpuszczalnej soli tylko jeden kation. Po przesączeniu osadu, używając innego odczynnika, można wytrącić z przesączu sól zawierającą kolejny kation. pwz: 35%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla Dopasuj w tabeli wzory odczynników, których użycie pozwoli w trzech etapach (I, II i III) wytrącić kolejno z roztworu w postaci nierozpuszczalnych soli kationy w nim zawarte. Odczynniki wybierz spośród wymienionych poniżej. Na2CrO4 (aq), KNO3 (aq), NaCl (aq), NaOH (aq), K2SiO3 (aq) pwz: 33%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla Podaj wzory nierozpuszczalnych soli powstałych w każdym etapie doświadczenia. Informacja do zadań 15.–16. Wykonano doświadczenie zilustrowane na poniższym schemacie. pwz: 56%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 15. (0–2)Określ odczyn roztworu powstałego w probówce I i odczyn roztworu powstałego w probówce II oraz napisz w formie jonowej skróconej równania reakcji zachodzących podczas tego probówkiOdczyn roztworuRównanie reakcjiIII Informacja do zadań 15.–16. Wykonano doświadczenie zilustrowane na poniższym schemacie. pwz: 82%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 16. (0–1)Określ, jaką funkcję (kwasu czy zasady) według teorii Brønsteda−Lowry’ego pełnią w reakcjach zachodzących podczas opisanego doświadczenia jony NH4+ i jony C17H35COO−. Jony NH4+ pełnią funkcję ......................... Jony C17H35COO− pełnią funkcję ......................... pwz: 82%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 17. (0–1)Pewien proces, w którym związek A zostaje przekształcony w związek B, przebiega w dwóch → CΔH 0Przeanalizuj poniższe wykresy i ustal, który z nich odpowiada opisanej przemianę poprawnie zilustrowano na wykresie A) B) pwz: 51%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 18. (0–2)W temperaturze 20 °C rozpuszczalność azotanu(V) potasu jest równa 31,9 grama na 100 gramów wody. Oblicz stężenie molowe nasyconego wodnego roztworu azotanu(V) potasu w temperaturze 20 °C, jeżeli gęstość roztworu jest równa 1,16 g · cm− podstawie: J. Sawicka i inni, Tablice chemiczne, Gdańsk 2004. Zadanie 19. (0–2)Sole można otrzymać między innymi w reakcjach: 1. tlenków metali z kwasami 2. metali z kwasami 3. wodorotlenków z kwasami. pwz: 78%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla Zaprojektuj doświadczenie, które pozwoli otrzymać rozpuszczalne w wodzie sole metodą 1. (probówka I), metodą 2. (probówka II) i metodą 3. (probówka III). Na schemacie doświadczenia podaj wzory użytych odczynników wybranych spośród: Ag (s), HCl (aq,) Al (s), CaO (s), H2SO4 (rozc.), Cu(OH)2 (s) Schemat doświadczenia: pwz: 51%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla Podaj w formie jonowej skróconej równanie reakcji przebiegającej w probówce III. ......................... Informacja do zadań 20.–22. Do 200 gramów wodnego roztworu chlorku glinu o stężeniu 15% (w procentach masowych) dodawano porcjami wodny roztwór wodorotlenku sodu zawierający 32 gramy NaOH, który całkowicie przereagował. Przebieg doświadczenia zilustrowano na poniższym schemacie. pwz: 43%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 20. (0–3)Wykonaj obliczenia i na podstawie uzyskanego wyniku opisz wszystkie zmiany możliwe do zaobserwowania podczas przebiegu tego doświadczenia. Obserwacje: ......................... Informacja do zadań 20.–22. Do 200 gramów wodnego roztworu chlorku glinu o stężeniu 15% (w procentach masowych) dodawano porcjami wodny roztwór wodorotlenku sodu zawierający 32 gramy NaOH, który całkowicie przereagował. Przebieg doświadczenia zilustrowano na poniższym schemacie. pwz: 58%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 21. (0–2)Zapisz, w formie jonowej skróconej, równania wszystkich reakcji zachodzących podczas tego doświadczenia, jeżeli produktem jednej z nich jest jon kompleksowy, w którym glin ma liczbę koordynacyjną równą 4. Równania reakcji zapisz w kolejności, w jakiej zachodzą poszczególne procesy. ......................... ......................... Informacja do zadań 20.–22. Do 200 gramów wodnego roztworu chlorku glinu o stężeniu 15% (w procentach masowych) dodawano porcjami wodny roztwór wodorotlenku sodu zawierający 32 gramy NaOH, który całkowicie przereagował. Przebieg doświadczenia zilustrowano na poniższym schemacie. pwz: 30%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 22. (0–2)Oblicz, ile gramów wodorotlenku glinu znajdowało się w kolbie po zakończeniu doświadczenia. Zadanie 23. (0–4)Manganian(VII) potasu reaguje z kwasem szczawiowym (kwasem etanodiowym HOOC–COOH) w środowisku kwasowym według następującego schematu: MnO4− + (COOH)2 + H+ → Mn2+ + CO2 + H2O pwz: 60%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla Podaj w formie jonowej, z uwzględnieniem liczby oddawanych lub pobieranych elektronów (zapis jonowo-elektronowy), równania procesów redukcji i utleniania zachodzących podczas tej przemiany. Równanie procesu redukcji: ......................... Równanie procesu utleniania: ......................... pwz: 54%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla Dobierz i uzupełnij współczynniki stechiometryczne w poniższym schemacie. ...... MnO4− + ...... (COOH)2 + ...... H+ → ...... Mn2+ + ...... CO2 + ...... H2O pwz: 76%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla Podaj wzory drobin (cząsteczek lub jonów), które w opisanej przemianie pełnią funkcję utleniacza i reduktora. Utleniacz: ......................... Reduktor: ......................... pwz: 63%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 24. (0–1)Oceń, czy poniższe informacje są do zadań 25.–27. Przeprowadzono doświadczenie z udziałem dwóch różnych węglowodorów. W wyniku dwóch odrębnych reakcji − jednej addycji, a drugiej substytucji − i przy użyciu odpowiednich reagentów jako główny produkt każdej reakcji otrzymano 2-bromo-2-metylobutan. pwz: 60%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 25. (0–2)Podaj równania obu reakcji. Zastosuj wzory półstrukturalne (grupowe) związków organicznych. Równanie reakcji addycji: ......................... Równanie reakcji substytucji: ......................... Informacja do zadań 25.–27. Przeprowadzono doświadczenie z udziałem dwóch różnych węglowodorów. W wyniku dwóch odrębnych reakcji − jednej addycji, a drugiej substytucji − i przy użyciu odpowiednich reagentów jako główny produkt każdej reakcji otrzymano 2-bromo-2-metylobutan. pwz: 48%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 26. (0–1)Określ, według jakiego mechanizmu przebiega każda z opisanych reakcji. Informacja do zadań 25.–27. Przeprowadzono doświadczenie z udziałem dwóch różnych węglowodorów. W wyniku dwóch odrębnych reakcji − jednej addycji, a drugiej substytucji − i przy użyciu odpowiednich reagentów jako główny produkt każdej reakcji otrzymano 2-bromo-2-metylobutan. pwz: 27%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 27. (0–1)Wyjaśnij, dlaczego głównym produktem opisanych reakcji addycji i substytucji jest ta sama monobromopochodna 2-metylobutanu (2-bromo-2-metylobutan). ......................... ......................... pwz: 58%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 28. (0–2)W cząsteczce pewnego optycznie czynnego nasyconego łańcuchowego alkoholu monohydroksylowego o nierozgałęzionym łańcuchu jest pięć atomów węgla. W wyniku utlenienia tego alkoholu powstaje keton. Narysuj wzór półstrukturalny (grupowy), podaj nazwę systematyczną oraz określ rzędowość opisanego alkoholu. Wzór: ......................... Nazwa: ......................... Rzędowość: ......................... Informacja do zadań 29.–30. Poniżej przedstawiono wzory dwóch związków organicznych. pwz: 90%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 29. (0–1)Zaznacz odpowiedź, w której podano poprawne nazwy systematyczne związków I i I: kwas 2,3-dimetyloheksanowy, II: 3-metylobutanalB) I: kwas 2,3-dimetylobutanowy, II: 3-metylobutanonC) I: 2,3-dimetylobutanal, II: 3-metylobutanonD) I: kwas 2,3-dimetylobutanowy, II: 3-metylobutanal pwz: 24%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla 31. (0–2)Oblicz pH wodnego roztworu kwasu etanowego o stężeniu 6,0% masowych i gęstości 1,00 g · cm−3 (t = 25 °C), dla którego stopień dysocjacji α < 5%. Wynik końcowy zaokrąglij do pierwszego miejsca po przecinku. Zadanie 32. (0–2)Furfural jest pochodną furanu. W cząsteczce furfuralu występuje grupa funkcyjna, która łatwo redukuje się w obecności wodoru, co prowadzi do powstania alkoholu furfurylowego. Na gorąco, pod wpływem wodorotlenku miedzi(II), grupa ta się utlenia, w wyniku czego powstaje kwas pirośluzowy. Wzór furfuralu Na podstawie: Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, Warszawa 2007. pwz: 51%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla Narysuj wzór półstrukturalny (grupowy) lub uproszczony alkoholu furfurylowego, otrzymanego na drodze redukcji furfuralu. ......................... pwz: 50%Poziom wykonania zadania - im wyższy, tym zadanie było łatwiejsze dla Uzupełnij poniższy schemat, tak aby otrzymać równanie opisanej reakcji otrzymy

matura chemia 2015 klucz odpowiedzi